یک دانشمند ژاپنی و یک دانشمند انگلیسی (شینیا یاماناکا و جان گوردون)
برندگان جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی امسال شدند. آنچه که باعث شد اعضای
مجمع نوبل در انستیتو کارولینسکای سوئد این دو را مستحق دریافت جایزه نوبل
بدانند، تحقیق بر روی بازگرداندن سلولهای بالغ به سلولهای بنیادی بود. بر
اساس این تحقیقات آنها قادر شده‌اند که سلولهای تمایز یافته را به حالت
بنیادین برگردانند، در چنین حالتی سلول بنیادی می تواند به هر سلول تخصصی
دیگر بدن تبدیل شود.
سالها پیش دانشمندان بر این عقیده بودند که فرآیند بلوغ یک پروسه یک طرفه
است و هیچ سلولی بعد از بالغ شدن نمی‌تواند به حالت بنیادین خود بازگردد،
اما گوردون در مقاله‌ای که نیم قرن پیش منتشر کرد، نشان داد که تحت شرایطی
خاص می‌توان سلولهای بالغ را طوری برنامه ریزی کرد که به حالت بنیادین
برگردند و قابلیت تبدیل به سایر سلول‌ها را پیدا کنند. او هسته سلول تخم یک
قورباغه را خارج کرد و به جای آن هسته سلول روده یک بچه قورباغه را گذاشت.
هسته سلول مخصوص روده بعد از قرار گرفتن در این شرایط تغییر یافت و کاملاً
خصوصیات سلول تخم را از خود نشان داد. سلول تخم جدید تقسیم شد و رشد یافت و
به یک قورباغه جدید تبدیل شد.
گوردون در سال 1960 دکترای خود را از دانشگاه آکسفورد گرفت و برای دوره
مطالعاتی پس از دکترا به انستیتو تکنولوژی کالیفرنیا رفت و قورباغه‌هایش را
در اروپا تنها گذاشت. او نتایج تحقیقات خود را تا زمانی که از رشد و بقای
قورباغه‌های کلون شده اش مطمئن نشده بود، منتشر نکرد. چرا که در آن زمان
تردیدهای زیادی در این مورد وجود داشت. در آن زمان هنوز حدود 35 سال دیگر
زمان لازم بود تا در سال 1996 "دالی" اولین گوساله شبیه سازی شده متولد
شود. (بد نیست بدانید که دالی اولین مورد از میان 277 تلاش ناموفق بود که
توانست رشد یابد و به یک موجود زنده تبدیل شود)
یاماناکا سالها بعد از آزمایش‌های گوردون، در دانشگاه کیوتو تحقیقات خود را
بر روی علت تبدیل سلولهای تمایز یافته به سلولهای بنیادین آغاز کرد. در
حوالی سال 2000 دانشمندان می‌دانستند که این مساله امکانپذیر است اما
نمی‌دانستند چرا و تحت چه روندی این تبدیل اتفاق می‌افتد. یاماناکا بعد از
تلاش‌های بسیار بر روی سلولهای موش‌ها، دریافت که تنها با فعال کردن 4 ژن
می توان یک سلول فیبروبلاستی (سلولهای ویژه بافت همبند) را به سلول
بنیادین تبدیل کرد. او نتایج این تحقیق را در سال 2006 اعلام کرد.
این تحقیقات می‌توانند زمینه ساز روش‌های جدید درمانی مبتنی بر بازسازی
بافت‌های آسیب دیده بدن با استفاده از سلولهای بافت‌های دیگر باشند. مثلا
می‌توان تصور کرد که بدون نیاز به پیوند کلیه قادر باشیم با استفاده از
سلول پوست یک فرد برای او کلیه نو بسازیم. البته هنوز تا رسیدن مطالعات به
آن مرحله راه زیادی در پیش داریم اما می‌توانیم با اطمینان بگوییم که
دانشمندان در این مسیر در حال پیش‌رَوی هستند.
بد نیست بدانید که:
یاماناکا قبل از اینکه وارد کارهای آزمایشگاهی و تحقیقاتی شود، پزشک جراح بود اما او فکر می کند که برای این کار آفریده نشده و در لابراتوارها بهتر می‌تواند وظیفه پزشکی خود را انجام دهد.
یاماناکا هنگامی تماس تلفنی و خبر برنده شدن خود را دریافت کرد که مشغول گردگیری و نظافت خانه اش بود.
اکنون دولت‌های ژاپن و انگلیس هر یک انستیتوهای ویژه ای برای این دو دانشمند و به نام آنها اختصاص داده اند و با دست و دلبازی تمام بودجه مناسبی برای تحقیقات در اختیارشان گذاشته اند.
همچنین بر اساس گزارش وب‌سایت نوبل، میانگین سنی دریافت‌کنندگان این جایزه 57 سال بوده و جوانترین فردی که موفق به دریافت نوبل پزشکی شده32 سال سن داشته است. کمیته نوبل اسامی کاندیداهای خود را برای 50 سال محرمانه نگه می‌دارد. تا سال 2011 853 نفر موفق به دریافت جایزه نوبل در زمینه‌های مختلف شده‌اند.
گفتني است، جایزه نوبل پزشکی سال گذشته به طور مشترک به "بروس بوتلر" و "جولز هافمان" برای اکتشافات آنها در مورد فعال‌سازی مصونیت ذاتی و رالف اشتاینمن برای کشف سلولهای دندریتیک و نقش آن در ایمنی تطبیقی اعطا شده بود.
